1. ബിസ്മി ഫാതിഹയിൽ പെട്ടത്‌:
ബിസ്മി അടക്കം ഏഴ്‌ ആയത്തുകളാണ്‌ ഫാതിഹയിലുള്ളത്‌. ഫാതിഹക്കുള്ള പല പേരുകളിൽ ഒന്നാണ്‌ അസ്സബ്‌'ഉൽ മസാനീ എന്നത്‌. ആവർത്തിച്ചോതപ്പെടുന്ന ഏഴ്‌ സൂക്തങ്ങൾ എന്നാണിതിനർത്ഥം. അബൂ ഹുറൈറയിൽ നിന്ന് ഇമാം ദാവൂദ്‌ (റ) തന്റെ സുനനിൽ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌ത ഒരു ഹദീസ് ഇങ്ങനെ വായിക്കാം.
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ أُمُّ الْقُرْآنِ، وَأُمُّ الْكِتَابِ، وَالسَّبْعُ الْمَثَانِي - سنن أبي داود
(അൽഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്ന സൂറത്ത്‌ ഉമ്മുൽ ഖുർആൻ, ഉമ്മുൽ കിതാബ്‌, അസ്സബ്‌ഉൽ മസാനീ എന്നിങ്ങനെ വിശേഷിപ്പിക്കപ്പെടും). ഫാതിഹയുടെ നാലു നാമങ്ങളാണ്‌ ഈ ഹദീസിൽ ഉള്ളത്‌. ഒന്ന്. അൽഹംദു ലില്ലഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ. എല്ലാ സൂറത്തുകളുടെയും ബിസ്‌മിക്ക്‌ ശേഷം വരുന്ന ആയത്ത്‌ കൊണ്ട്‌ സൂറത്തിനു നാമകരണം ചെയ്യുക പതിവുണ്ടല്ലോ. സബ്ബിഹിസ്‌മ സൂറത്ത്‌, ഹൽ അതാക്ക സൂറത്ത്‌, തബാറക, ഇദാ വഖഅതി സൂറത്തുകൾ എന്നീ നാമങ്ങൾ ഉദാഹരണം.
ഹാഫിള്‌ ഇബ്നു അബ്ദിൽ ബർർ (റ) പറയുന്നു. ഇബ്നു അബ്ബാസ്‌, ഇബ്നു ഉമർ, ഇബ്നു സുബൈർ, ത്വാഊസ്‌, അതാഅ്, മക്‌ഹൂൽ, ഇബ്‌നുൽ മുൻദിർ തുടങ്ങിയവരെല്ലാം അതേ അഭിപ്രായമുള്ളവരാണ്‌. ഇമാം അഹ്‌മദ്‌, ഇസ്‌ഹാഖ്‌, അബൂ ഉബൈദ്‌ എന്നിവരും കൂഫക്കാർ-മക്കക്കാരിൽ നിന്നുള്ള വലിയൊരു സംഘവും ഇറാഖുകാരിൽ നിന്നുള്ള ഒരു പക്ഷവും ഈ വിഷയത്തിൽ ഇമാം ശാഫിഈ (റ) യോട്‌ യോജിപ്പുള്ളവരാണ്‌. അബൂ ഹുറൈറ, സഈദുബ്‌നു ജുബൈർ എന്നിവരും ഇതേ അഭിപ്രായക്കാരാണെന്ന് ഖത്വാബി ഉദ്ധരിക്കുന്നു. അലി, ഇബ്നു അബ്ബാസ്‌, അബൂ ഹുറൈറ, മുഹമ്മദുബ്‌നു കഅ്ബ്‌ എന്നീ സഹാബിമാരും (റ. ഹും) സുഹ്‌രി, സുഫ്‌യാനുസ്സൗരി എന്നീ താബിഈ പ്രമുഖരും അതേ അഭിപ്രായമുള്ളവരാണെന്ന് ഇമാം ബൈഹഖി റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്യുന്നു.
പ്രബല പരമ്പരയിലൂടെ വന്ന ധാരാളം ഹദീസുകൾ ഈ വസ്‌'തുത വ്യക്തമാക്കുന്നുണ്ട്‌. നബി (സ) തങ്ങൾ ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എന്ന് ഫാതിഹയുടെ ആരംഭത്തിൽ നമസ്‌കാരത്തിൽ ഓതുകയും അതിനെ ഒരായത്തായി എണ്ണുകയും ചെയ്‌തുവെന്ന് ഉമ്മു സലമ (റ) റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌തതായി ഇബ്നു ഖുസൈമ തന്റെ സ്വഹീഹിൽ നിവേദനം ചെയ്യുന്നു.
عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ، أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَرَأَ فِي الصَّلَاةِ {بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ} فَعَدَّهَا آيَةً، وَ {الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ} آيَتَيْنِ، {وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ} وَجَمَعَ خَمْسَ أَصَابِعِهِ" (صحيح ابن خزيمة)
'ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എന്നത്‌ ഫാതിഹയിലെ ഒരു ആയത്താണെ'ന്ന് ഇബ്നു അബ്ബാസ്‌ പ്രസ്‌താവിച്ചതും ഇബ്നു ഖുസൈമ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഇമാം ബൈഹഖിയും മറ്റും ഇത്‌ നിവേദനം ചെയ്യുന്നു. നബിയുടെ ഖുർആൻ പാരായണത്തെക്കുറിച്ച്‌ സന്തതപരിചാരകരായ അനസി (റ)നോട്‌ ചോദിക്കപ്പെട്ടപ്പോൾ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞ പ്രതികരണം ഇങ്ങനെ ഉദ്ധരിക്കപ്പെടുന്നു.
سُئِلَ أَنَسٌ كَيْفَ كَانَتْ قِرَاءَةُ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ؟ فَقَالَ: «كَانَتْ مَدًّا»، ثُمَّ قَرَأَ: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ يَمُدُّ بِبِسْمِ اللَّهِ، وَيَمُدُّ بِالرَّحْمَنِ، وَيَمُدُّ بِالرَّحِيمِ (صحيح البخاري)
(നീട്ടി നീട്ടിയായിരുന്നു നബി (സ) ഓതിയിരുന്നത്‌. ഇതനുകരിച്ചു കൊണ്ട്‌ ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എന്നതിലെ ഓരോ വാക്യവും അനസ്‌ (റ) നീട്ടിയോതി. ഇമാം ബുഖാരി നിവേദനം ചെയ്‌തതാണിത്‌.
'ഓരോ സൂറത്തും തീർന്നുവെന്ന് നബി (സ) അറിഞ്ഞിരുന്നത്‌ ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എന്ന് അവതരിക്കുമ്പോളാണെ'ന്ന ഹദീസ് ബുഖാരിയുടെയും മുസ്‌ലിമിന്റെയും വ്യവസ്ഥ പ്രകാരം സ്വഹീഹാണെന്ന് പ്രസ്‌താവിച്ചു കൊണ്ട്‌ ഹാകിം (റ) തന്റെ മുസ്‌'തദ്‌'റകിൽ നിവേദനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ «لَا يَعْلَمُ خَتْمَ السُّورَةِ حَتَّى تَنْزِلَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» . «هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحٌ عَلَى شَرْطِ الشَّيْخَيْنِ، وَلَمْ يُخَرِّجَاهُ» (المستدرك على الصحيحين للحاكم)
അബൂ ഹുറൈറ (റ) നിവേദനം ചെയ്യുന്ന ഒരു ഹദീസ് ഇങ്ങനെ കാണാം. നബി (സ) തങ്ങൾ പ്രസ്‌താവിച്ചു:
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ , قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: " إِذَا قَرَأْتُمِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاقْرَءُوا: {بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}. إِنَّهَا أُمُّ الْقُرْآنِ , وَأُمُّ الْكِتَابِ , وَالسَّبْعُ الْمَثَانِي , وَ {بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}إِحْدَاهَا" (سنن الدارقطني)
(സൂറത്തുൽ ഹംദ്‌ ഓതുമ്പോൾ ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എന്ന് നിങ്ങൾ ഓതുവീൻ. ഉമ്മുൽ ഖുർആനും ഉമ്മുൽ കിതാബും സബ്‌ഉൽ മസാനിയുമാണ്‌ പ്രസ്‌തുത സൂറത്ത്‌. ബിസ്മി അതിലെ ഒരായത്താണ്‌). ദാറഖുത്‌നി റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌ത ഈ ഹദീസിന്റെ നിവേദക പരമ്പരയിലെ എല്ലാവരും സിഖതുകളാണ്‌-സ്വീകാര്യരാണ്‌.
ഇത്തരം നിരവധി തെളിവുകൾ കൊണ്ടാണ്‌ നമ്മുടെ മദ്‌ഹബിൽ ബിസ്‌മിയടക്കമാണ്‌ ഫാതിഹ സൂറത്തെന്നും ഇതര ആയത്തുകളെപ്പോലെ തന്നെ ഫാതിഹയിൽ ബിസ്‌മിയും ഓതണമെന്നും സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്‌.
2. ബിസ്‌'മി ഉറക്കെ ഓതണം.
സൂറത്തുൽ ഫാതിഹയിലെ ഏഴ്‌ ആയത്തുകളിലൊന്നാണ്‌ ബിസ്‌മിയെന്ന് വിവരിച്ചുവല്ലോ. അപ്പോൾ ഫാതിഹയിലെ ഇതര ആയത്തുകളെപ്പോലെയാണ്‌ ബിസ്‌മിയും ഓതേണ്ടതെന്ന് മനസ്സിലായി. ജഹ്‌റാക്കി-ഉറക്കെ ഓതുന്ന നമസ്‌കാരങ്ങളിൽ (ജഹ്‌രിയ്യത്ത്‌) അങ്ങനെയും പതുക്കെയോതുന്ന സർറിയത്തിൽ പതുക്കെയും ബിസ്മി ചൊല്ലണം. ഇത്‌ സുന്നത്താണ്‌. ഇതാണ്‌ നമ്മുടെ (ശാഫി'ഈ) മദ്‌ഹബ്‌.
സഹാബത്ത്‌, താബിഉകൾ, അനന്തരഗാമികൾ എന്നിവരിൽ ബഹുഭൂരിപക്ഷം ഫിഖ്ഹു പണ്ഡിതരും ഖാരി'ഈങ്ങളും ഈ വീക്ഷണക്കാരാണ്‌. അബൂബക്‌ർ (റ), ഉമർ (റ), ഉസ്മാൻ (റ), അലി (റ), അമ്മാർ (റ), ഉബയ്യ്‌ (റ), ഇബ്നു ഉമർ (റ), ഇബ്നു അബ്ബാസ്‌ (റ), അബൂ ഖതാദ (റ), അബൂ സഈദ്‌ (റ), ഖൈസുബ്‌നു മാലിക്‌ (റ), അബൂ ഹുറൈറ (റ), തുടങ്ങി സഹാബികളിൽ അസംഖ്യം പേർ ഈ വീക്ഷണക്കാരാണ്‌. സഈദുബ്‌നുൽ മുസയ്യബ്‌, ത്വാഊസ്‌, അതാഅ്, മുജാഹിദ്‌, അബൂ വാഇൽ, സഈദുബ്‌നു ജുബൈർ, ഇബ്നു സീരീൻ, ഇക്‌രിമ, സാലിമുബ്‌നു അബ്ദില്ല, മുഹമ്മദുബ്‌നുൽ മുൻകദിർ, നാഫിഅ്, ഉമറുബ്‌നു അബ്ദിൽ അസീസ്‌, സുഹ്‌രി (റ.ഹും) തുടങ്ങി താബിഈ നിരയിലെ പ്രമുഖർക്കും ഇതേ അഭിപ്രായങ്ങൾ തന്നെ. ഹാഫിള്‌ അബൂബക്‌ർ അൽഖതീബ്‌ ഇത്‌ വിവരിച്ചിട്ടിണ്ട്‌.
എന്നാൽ, ഇതിനെതിരായി ബിസ്മി പതുക്കെയാണ്‌ ഓതേണ്ടതെന്നും ജഹ്‌റാക്കുന്ന നിസ്‌കാരത്തിലും അൽഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ മുതലാണ്‌ ഉറക്കെ ഓതേണ്ടതെന്നും അഭിപ്രായമുള്ളവരുണ്ട്‌. ബിസ്മി ഫാതിഹയിൽ പെട്ടതല്ലെന്ന വീക്ഷണക്കാർ മാത്രമല്ല, ഫാതിഹയുടെയും ഖുർആനിന്റെയും ഭാഗമാണ്‌ ബിസ്‌മിയെന്ന് പറയുന്നവരിൽ ചിലരും ഈ നിലപാടുകാരാണ്‌. അനസി(റ)ൽ നിന്ന് ഇമാം ബുഖാരി നിവേദനം ചെയ്‌ത ഒരു ഹദീസാണ്‌ ഇവർ തെളിവ്‌ പറയുന്നത്‌. അതിങ്ങനെ:
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ: " أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَبَا بَكْرٍ، وَعُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا كَانُوا يَفْتَتِحُونَ الصَّلاَةَ بِ {الحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ العَالَمِينَ}" (صحيح البخاري)
നബി (സ) യും അബൂബക്‌ർ (റ), ഉമർ (റ) എന്നീ ഖലീഫമാരും നമസ്‌കാരം ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌ അൽ ഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ കൊണ്ടായിരുന്നുവെന്നാണ്‌ ഈ ഹദീസിന്റെ സാരം. അൽഹംദു ലില്ലഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്നത്‌ സൂറത്തുൽ ഫാതിഹയുടെ ഒരു നാമമാണെന്ന് നേരത്തെ വിവരിച്ചിട്ടുണ്ടല്ലോ. 'ഈ സൂറത്താണ്‌ നമസ്‌കാരത്തിന്റെ പ്രാരംഭത്തിൽ നബി (സ)യും മേൽ ഖലീഫമാരും ഓതിയിരുന്നത്‌' എന്നത്രെ അപ്പോൾ മേൽ ഹദീസിന്റെ ആശയം. ബിസ്‌മിയുടെ കാര്യം പ്രത്യേകമായി ഇതിൽ പരാമർശമില്ലെന്ന് ചുരുക്കം.
എന്നാൽ അൽഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്നായത്ത്‌ കൊണ്ടാണ്‌ നബി(സ)യും പ്രഥമ ഖലീഫമാരും ഫാതിഹ സൂറത്ത്‌ ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌ എന്നാണ്‌ ഈ ഹദീസിലെ ആശയമെന്ന് തെറ്റിദ്ധരിച്ചുകൊണ്ട്‌ അനസി(റ)ന്റെ ഈ ഹദീസിനെ പല റിപ്പോർട്ടർമാരും സ്വന്തം വാക്കുകളിൽ ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. 'ബിസ്മി അവർ ഓതിയിരുന്നില്ല', 'അൽഹംദു മുതലാണ്‌ തുടങ്ങിയിരുന്നത്‌' എന്നിങ്ങനെ പല വാക്കുകളിൽ ഈ ഹദീസിന്റെ റിപ്പോർട്ടുകൾ വരാനിടയായത്‌ അങ്ങനെയാണ്‌. സ്വഹീഹ്‌ മുസ്‌ലിമിലടക്കം ഈ റിപ്പോർട്ടുകൾ നിവേദനം ചെയ്‌തിട്ടുമുണ്ട്‌. ഇതെല്ലാം പക്ഷേ, റിപ്പോർട്ടർമാർ അനസി(റ)ന്റെ റിപ്പോർട്ടിൽ നിന്ന് തങ്ങൾ വായിച്ചെടുത്ത ആശയം സ്വന്തം വാക്യങ്ങളിൽ ഉദ്ധരിച്ചതാണ്‌. ഇമാം ബുഖാരിയുടെ മേലുദ്ധരിച്ച റിപ്പോർട്ടിൽ അൽഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്നാണല്ലോ ഉള്ളത്‌. ഇതിനർത്ഥം അവർ നമസ്‌കാരത്തെ ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌ അൽഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്ന സൂറത്ത്‌ കൊണ്ടായിരുന്നുവെന്നാണെന്ന് വ്യക്തമാണ്‌. കാരണം, ഇതേ ആശയം അനസ്‌ (റ) വ്യക്തമാക്കുന്ന മറ്റൊരു ഹദീസും കാണാം. അതിപ്രകാരമാണ്‌.
عَنْ أَنَسٍ , قَالَ: «كُنَّا نُصَلِّي خَلْفَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَبِي بَكْرٍ , وَعُمَرَ , وَعُثْمَانَ» فَكَانُوا يَسْتَفْتِحُونَ بِأُمِّ الْقُرْآنِ فِيمَا يُجْهَرُ فِيهِ " (سنن الدارقطني)
(ഞങ്ങൾ നബി(സ)യുടെയും അബൂബക്‌'ർ (റ), ഉമർ (റ), ഉസ്മാൻ (റ) എന്നിവരുടെയും പിന്നിൽ നമസ്‌'കരിച്ചിരുന്നു. അവരെല്ലാം ഉറക്കെയോതിയിരുന്ന ഭാഗം ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌ 'ഉമ്മുൽ ഖുർ'ആൻ' എന്ന സൂറത്ത്‌ കൊണ്ടാണ്‌). ഇമാം ദാറഖുത്‌'നി തന്റെ സുനനിൽ സ്വഹീഹാണെന്ന് പ്രസ്‌'താവിച്ചു കൊണ്ട്‌ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌'തതാണിത്‌. നമസ്‌'കാരത്തിൽ നബി (സ)യും മേൽ ഖലീഫമാരും ജഹ്‌'റാക്കി ഓതിയിരുന്നത്‌ ആദ്യം ഫാതിഹ സൂറത്താണെന്ന ആശയമാണ്‌ അനസ്‌ (റ) ഇത്‌ കൊണ്ടുദ്ദേശിക്കുന്നതെന്ന് വ്യക്തമാണ്‌. ഇത്‌ തന്നെയാണ്‌ മേൽചൊന്ന ബുഖാരിയുടെ റിപ്പോർട്ടിന്റെയും ആശയം. അതിൽ സൂറത്തുൽ ഫാതിഹക്ക്‌ അൽ'ഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്ന നാമവും ഈ റിപ്പോർട്ടിൽ ഉമ്മുൽ ഖുർ'ആൻ എന്ന നാമവും പറഞ്ഞുവെന്ന് മാത്രം.
ഇത്‌ തന്നെയാണ്‌ മഹതി ആയിശ (റ)യിൽ നിന്ന് സ്വഹീഹ്‌ മുസ്‌'ലിംതെ 'ലിം ഉദ്ധരിച്ച ഹദീസിന്റെയും ആശയം. അതിന്റെ വാക്യം ഇങ്ങനെയാണ്‌.
عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ «يَسْتَفْتِحُ الصَّلَاةَ بِالتَّكْبِيرِ. وَالْقِرَاءَةِ، بِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ (صحيح مسلم)
(നബി (സ) നമസ്‌കാരം ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌ തക്ബീർ കൊണ്ടും അതിലെ ഖുർആൻ പാരായണം ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌ അൽഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്ന സൂറത്ത്‌ കൊണ്ടുമായിരുന്നു. ഈ രണ്ട്‌ ഹദീസുകളിലും നമസ്‌കാരത്തിലെ ഖുർ'ആൻ പാരായണം ഫാതിഹ സൂറത്ത്‌ കൊണ്ടാണ്‌ തുടങ്ങിയിരുന്നത്‌ എന്ന ആശയമാണുദ്ദേശ്യം. സൂറത്തിന്റെ മറ്റൊരു നാമമായ 'അൽഹംദു...' വാണ്‌ ഇരുവരും പറഞ്ഞതെന്ന് മാത്രം. അനസി(റ)ന്റെ ഹദീസിൽ 'നമസ്‌കാരത്തെ ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌' എന്നും ആഇശ(റ)യുടെ ഹദീസിൽ 'ഖുർആനോതലിനെ ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌' എന്നുമാണ്‌ പ്രയോഗമെന്നു ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതാണ്‌. ഇതിനെ 'ഫാതിഹ സൂറത്തിനെ ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌' എന്ന് തെറ്റിദ്ധരിച്ചിടത്താണ്‌ ഉപര്യുക്ത റിപ്പോർട്ടർമാരുടെ കുഴപ്പമെന്ന് മനസ്സിലാക്കാം. തങ്ങൾ തെറ്റിദ്ധരിച്ച ആശയമനുസരിച്ച്‌ ബിസ്‌മിയോതിയില്ല; അൽഹംദു മുതലാണ്‌ ഫാതിഹ തുടങ്ങിയതെന്ന് അവർ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്യുകയാണുണ്ടായത്‌.
ഫാതിഹ സൂറത്തിലെ മറ്റെല്ലാ ആയത്തുകളും പോലെ പ്രഥമ ആയത്തായ ബിസ്‌മിയും ഉറക്കെ ഓതിയാണു നിർവ്വഹിക്കേണ്ടതെന്ന നമ്മുടെ മദ്ഹബിന്റെ വീക്ഷണം സമർത്ഥിക്കുന്നതിന്‌ ധാരാളം തെളിവുകൾ നമ്മുടെ ഇമാമുകൾ വിവരിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. ഇവ്വിഷയകമായി ഇമാമുകളിൽ പലർക്കും പ്രത്യേക രചനകൾ തന്നെയുണ്ട്‌. പതുക്കെ ഓതണമെന്നുള്ളവർ ഉദ്ധരിക്കുന്ന തെളിവുകളെയെല്ലാം ന്യായയുക്തമായി ഖണ്ഡിച്ചു കൊണ്ട്‌ ഉറക്കെയോതണമെന്ന വസ്‌തുത ഈ രചനകളിൽ സമർത്ഥിച്ചിട്ടുണ്ട്‌.
ശൈഖ്‌ അബൂമുഹമ്മദിനിൽ മഖ്ദസി പ്രസ്‌താവിച്ചതായി ഇമാം നവവി (റ) ഉദ്ധരിക്കുന്നു:
وَاحْتَجَّ أَصْحَابُنَا والجمهور علي استحباب الجهر بأحاديث وَغَيْرِهَا جَمَعَهَا وَلَخَّصَهَا الشَّيْخُ أَبُو مُحَمَّدٍ الْمَقْدِسِيُّ فَقَالَ (اعْلَمْ) أَنَّ الْأَحَادِيثَ الْوَارِدَةَ فِي الْجَهْرِ كَثِيرَةٌ (مِنْهُمْ) مَنْ صَرَّحَ بِذَلِكَ (وَمِنْهُمْ) مَنْ فهم من عبارته ولم يرد تصريح بالاسرار بها علي النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إلَّا رِوَايَتَانِ (إحْدَاهُمَا) عَنْ ابْنِ مُغَفَّلٍ وَهِيَ ضَعِيفَةٌ (وَالثَّانِيَةُ) عَنْ أَنَسٍ وَهِيَ مُعَلَّلَةٌ بِمَا أَوْجَبَ سُقُوطَ الاحتجاج بها ..... وَأَمَّا أَحَادِيثُ الْجَهْرِ فَالْحُجَّةُ قَائِمَةٌ بِمَا يَشْهَدُ لَهُ بِالصِّحَّةِ (مِنْهَا) وَهُوَ مَا رُوِيَ عَنْ سِتَّةٍ مِنْ الصَّحَابَةِ أَبِي هُرَيْرَةَ وَأُمِّ سَلَمَةَ وَابْنِ عَبَّاسٍ وَأَنَسٍ وَعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ وَسَمُرَةَ بْنُ جُنْدُبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ. (المجموع شرح المهذب)
ബിസ്മി ഉറക്കെയോതുന്നത്‌ സംബന്ധിച്ചു വന്ന റിപ്പോർട്ടുകൾ ധാരാളമാണ്‌. ചിലർ അത്‌ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ മറ്റു ചിലരുടെ വാക്കുകളിൽ നിന്ന് അത്‌ ഗ്രാഹ്യമാകും. നബി (സ) തങ്ങൾ പതുക്കെയാണ്‌ നിർവ്വഹിച്ചിരുന്നതെന്ന് വ്യക്തമായി വന്നിട്ടുള്ളത്‌ രണ്ട്‌ റിപ്പോർട്ടുകളിൽ മാത്രമാണ്‌. ഒന്ന്, ഇബ്നു മുഗഫ്ഫലിൽ നിന്നുള്ള റിപ്പോർട്ടാണ്‌. അത്‌ ദുർബ്ബലമാണ്‌. രണ്ട്‌, അനസിൽ നിന്നുള്ള റിപ്പോർട്ട്‌. അത്‌ ലക്ഷ്യ പിടിക്കാൻ പറ്റാത്ത വിധം രോഗാതുരമായ വാക്യങ്ങളാണ്‌. (അനസി(റ)ന്റെ റിപ്പോർട്ടിനെ റിപ്പോർട്ടർമാർ തെറ്റിദ്ധരിച്ച ആശയത്തിൽ ഉദ്ധരിച്ചതായി നാം മുകളിൽ വിവരിച്ച റിപ്പോർട്ടുകളെ സംബന്ധിച്ചാണിത്‌)....... എന്നാൽ, ബിസ്മി ജഹ്‌റാക്കണമെന്നതിന്റെ ധാരാളം ഹദീസുകൾ പ്രബലമാണെന്ന നിലക്ക്‌ വിഷയത്തിൽ ശക്തമായ പ്രമാണമാണ്‌. അബൂ ഹുറൈറ (റ), ഉമ്മു സലമ (റ), ഇബ്നു അബ്ബാസ്‌ (റ), അനസ്‌ (റ), അലി (റ), സംറത്ബ്‌നു ജുൻദുബ്‌ (റ), എന്നീ ആറു സ്വഹാബിമാരിൽ നിന്ന് റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുള്ള ഹദീസുകൾ ഈ വിഷയത്തിൽ പ്രബല പ്രമാണമായി നിലനിൽക്കുന്നതിൽ ചിലതാണ്‌".
ഇമാം ഇബ്നു ഖുസൈമ (റ) തന്റെ മുസന്നഫിൽ പ്രസ്‌താവിച്ചതായി ഇമാം നവവി (റ) ഉദ്ധരിക്കുന്നു.
قَالَ ابْنُ خُزَيْمَةَ فِي مُصَنَّفِهِ فَأَمَّا الْجَهْرُ بِبَسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ فِي الصَّلَاةِ فَقَدْ صَحَّ وَثَبَتَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِإِسْنَادٍ ثَابِتٍ مُتَّصِلٍ لَا شَكَّ وَلَا ارْتِيَابَ عِنْدَ أَهْلِ الْمَعْرِفَةِ بِالْأَخْبَارِ فِي صِحَّةِ سَنَدِهِ وَاتِّصَالِهِ فَذَكَرَ هَذَا الْحَدِيثَ ثُمَّ قَالَ فَقَدْ بَانَ وَثَبَتَ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَجْهَرُ بِبَسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ فِي الصَّلَاةِ وَأَخْرَجَهُ أَبُو حاتم ابن حِبَّانَ فِي صَحِيحِهِ وَالدَّارَقُطْنِيِّ فِي سُنَنِهِ وَقَالَ هذا حديث صحيح وكلهم ثِقَاتٌ وَرَوَاهُ الْحَاكِمُ فِي الْمُسْتَدْرَكِ عَلَى الصَّحِيحِ وَقَالَ هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحٌ عَلَى شَرْطِ الْبُخَارِيِّ وَمُسْلِمٍ وَاسْتَدَلَّ بِهِ الْحَافِظُ الْبَيْهَقِيُّ فِي كِتَابِ الْخِلَافِيَّاتِ ثُمَّ قَالَ رُوَاةُ هَذَا الْحَدِيثِ كُلُّهُمْ ثِقَاتٌ مُجْمَعٌ عَلَى عَدَالَتِهِمْ مُحْتَجٌّ بِهِمْ فِي الصحيح: وقال في السنن الكببر وَهُوَ إسْنَادٌ صَحِيحٌ وَلَهُ شَوَاهِدُ وَاعْتَمَدَ عَلَيْهِ الْحَافِظُ أَبُو بَكْرٍ الْخَطِيبُ فِي أَوَّلِ كِتَابِهِ الَّذِي صَنَّفَهُ فِي الْجَهْرِ بِالْبَسْمَلَةِ فِي الصَّلَاةِ فرواه من وجوه متعددة مرضية ثم هَذَا الْحَدِيثُ ثَابِتٌ صَحِيحٌ لَا يَتَوَجَّهُ عَلَيْهِ تَعْلِيلٌ فِي اتِّصَالِهِ وَثِقَةِ رِجَالِهِ. (المجموع شرح المهذب)
നമസ്‌കാരത്തിൽ ബിസ്മി ജഹ്‌റാക്കണമെന്ന വസ്‌തുത നബി (സ) തങ്ങളിൽ നിന്നും കണ്ണി മുറിയാത്ത സ്ഥിരപ്പെട്ട നിവേദക പരമ്പരയിലൂടെ നബി (സ) യിൽ നിന്നു പ്രബലമായി വന്നതും സ്ഥിരപ്പെട്ടതുമാണ്‌. അതിന്റെ പരമ്പര പ്രബലമാണെന്നതിലും കണ്ണി മുറിഞ്ഞില്ലെന്നതിലും ഹദീസ് വിജ്ഞന്മാർക്ക്‌ സംശയമേയില്ല. അനന്തരം അബൂ ഹുറൈറ (റ) ബിസ്മി ചൊല്ലി ഫാതിഹ സൂറത്തോതുകയും ഇത്‌ നബിയുടെ നമസ്‌കാരത്തിനോട്‌ ഏറ്റം സാമ്യമായ നമസ്‌കാരമാണെന്ന് പ്രസ്‌'താവിക്കുകയും ചെയ്‌'ത ഹദീസുദ്ധരിച്ച ശേഷം ഇബ്നു ഖുസൈമ (റ) പ്രസ്‌'താവിച്ചു: അപ്പോൾ നബി (സ) തങ്ങൾ ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എന്ന് നമസ്‌കാരത്തിൽ ജഹ്‌റാക്കി ഓതിയിരുന്നുവെന്ന് സുവ്യക്തമായി സ്ഥിരപ്പെട്ടു. അബൂ ഹാതമും ഇത്‌ നിവേദനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
ഇബ്നു ഹിബ്ബാൻ തന്റെ സ്വഹീഹിലും ദാറഖുത്‌നി തന്റെ സുനനിലും ഇത്‌ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഇതു പ്രബല ഹദീസാണെന്നും റിപ്പോർട്ടർമാരെല്ലാം സിഖതുകളാണെന്നും ദാറഖുത്‌'നി പ്രസ്‌'താവിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. ഹാകിം തന്റെ മുസ്‌തദ്‌റകിൽ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌ത ശേഷം ബുഖാരി-മുസ്‌ലിമിന്റെ വ്യവസ്ഥ പ്രകാരം പ്രബല ഹദീസാണിതെന്ന് വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്‌. ഹാഫിള്‌ ബൈഹഖി തന്റെ കിതാബുൽ ഖിലാഫിയ്യാത്തിൽ ഇതു കൊണ്ട്‌ ലക്ഷ്യം പിടിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. ഹദീസിന്റെ റിപ്പോർട്ടർമാരെല്ലാം സിഖതുകളാണെന്നും അവരുടെ നീതിത്വം ഏകോപിതവും അവരെല്ലാം സ്വഹീഹിൽ ലക്ഷ്യമാക്കപ്പെടുന്നവരുമാണെന്നും ബൈഹഖി തുടർന്ന് പറയുന്നു. തന്റെ സുനനുൽ കബീറിലും ഇതിന്റെ പരമ്പര പ്രബലമാണെന്നും ഇതിന്റെ സാക്ഷീകരിക്കുന്ന പല റിപ്പോർട്ടുകളുമുണ്ടെന്നും ഇമാം ബൈഹഖി പറയുന്നു. ഇവ്വിഷയകമായി ഹാഫിള്‌ അബൂബക്‌റിനിൽ ഖതീബ്‌ രചിച്ച തന്റെ കിതാബിലും സംതൃപ്തമായ പല വഴികളിലൂടെ ഇത്‌ നിവേദനം ചെയ്‌'തിട്ടുണ്ട്‌.
ഇബ്നു ഹിബ്ബാൻ തന്റെ സ്വഹീഹിലും ദാറഖുത്‌നി തന്റെ സുനനിലും ഇത്‌ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌'തിട്ടുണ്ട്‌. ഇതു പ്രബല ഹദീസാണെന്നും റിപ്പോർട്ടർമാരെല്ലാം സിഖതുകളാണെന്നും ദാറഖുത്‌നി പ്രസ്‌താവിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. ഹാകിം തന്റെ മുസ്‌തദ്‌റകിൽ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌ത ശേഷം ബുഖാരി-മുസ്‌ലിമിന്റെ വ്യവസ്ഥ പ്രകാരം പ്രബല ഹദീസാണിതെന്ന് വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്‌. ഹാഫിള്‌ ബൈഹഖി തന്റെ കിതാബുൽ ഖിലാഫിയ്യാത്തിൽ ഇതു കൊണ്ട്‌ ലക്ഷ്യം പിടിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. ഹദീസിന്റെ റിപ്പോർട്ടർമാരെല്ലാം സിഖതുകളാണെന്നും അവരുടെ നീതിത്വം ഏകോപിതവും അവരെല്ലാം സ്വഹീഹിൽ ലക്ഷ്യമാക്കപ്പെടുന്നവരുമാണെന്നും ബൈഹഖി തുടർന്ന് പറയുന്നു. തന്റെ സുനനുൽ കബീറിലും ഇതിന്റെ പരമ്പര പ്രബലമാണെന്നും ഇതിന്റെ സാക്ഷീകരിക്കുന്ന പല റിപ്പോർട്ടുകളുമുണ്ടെന്നും ഇമാം ബൈഹഖി പറയുന്നു. ഇവ്വിഷയകമായി ഹാഫിള്‌ അബൂബക്‌റിനിൽ ഖതീബ്‌ രചിച്ച തന്റെ കിതാബിലും സംതൃപ്തമായ പല വഴികളിലൂടെ ഇത്‌ നിവേദനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
ഉമ്മു സലമയുടെ ഹദീസ് ഹാകിം തന്റെ മുസ്‌തദ്‌റകിലും ഇബ്നു ഖുസൈമ തന്റെ സ്വഹീഹിലും ദാറഖുത്‌നി തന്റെ സുനനിലും പ്രബല സനദിലൂടെ നിവേദനം ചെയ്‌തതായും ഇബ്നു അബ്ബാസി(റ)ന്റെ ഹദീസ് ദാറഖുത്‌നിയും ഹാകിമും തുർമുദിയും നിവേദനം ചെയ്‌തതായും ഇമാം നവവി (റ) വിസ്‌തരിച്ചു കുറിച്ചിട്ടുണ്ട്‌.
وَأَمَّا حَدِيثُ أُمِّ سَلَمَةَ فَرَوَاهُ جَمَاعَةٌ مِنْ الثِّقَاتِ عَنْ ابْنِ جُرَيْجٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي مُلَيْكَةَ عَنْهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ " كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ يقطع قراءته بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله رب العالمين الرحمن الرحيم مالك يوم الدين "وفى رواية" كان النبي صلي الله تعالي عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقْرَأُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ يُقَطِّعُهَا حَرْفًا حَرْفًا " وَفِي رِوَايَةٍ " كَانَ النَّبِيُّ صلي الله تعالى عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إذَا قَرَأَ يَقْطَعُ قِرَاءَتَهُ آيَةً آية " رواه الحاكم فِي الْمُسْتَدْرَكِ وَابْنُ خُزَيْمَةَ وَالدَّارَقُطْنِيِّ وَقَالَ إسْنَادُهُ كلهم ثقات أو هو إسْنَادٌ صَحِيحٌ وَقَالَ الْحَاكِمُ فِي الْمُسْتَدْرَكِ هُوَ صَحِيحٌ عَلَى شَرْطِ البخارى وَمُسْلِمٍ وَرَوَاهُ عُمَرُ بْنُ هَارُونَ الْبَلْخِيُّ عَنْ ابْنِ جُرَيْجٍ عَنْ ابْنِ أَبِي مُلَيْكَةَ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ " قَرَأَ فِي الصَّلَاةِ بِسْمِ اللَّهِ الرحمن الرحيم فعدها آية الحمد لله رب العالمين آيتين الرحمن الرحيم ثلاث آيات مالك يوم الدين أَرْبَع آيَاتٍ وَقَالَ هَكَذَا إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نستعين وَجَمَعَ خَمْسَ أَصَابِعِهِ " قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ لَمَّا وَقَفَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى هَذِهِ الْمَقَاطِيعِ أُخْبِرَ عَنْهُ أَنَّهُ عِنْدَ كُلِّ مَقْطَعٍ آيَةٌ لِأَنَّهُ جَمَعَ عَلَيْهِ أَصَابِعَهُ فَبَعْضُ الرُّوَاةِ حِينَ حَدَّثَ بِهَذَا الْحَدِيثِ نَقَلَ ذلك زيادة في البيان وفى عُمَرَ بْنِ هَارُونَ هَذَا كَلَامٌ لِبَعْضِ الْحُفَّاظِ إلَّا أَنَّ حَدِيثَهُ أَخْرَجَهُ ابْنُ خُزَيْمَةَ فِي صَحِيحِهِ وَأَمَّا الزِّيَادَةُ الَّتِي فِي حَدِيثِهِ وَهِيَ قَوْلُهُ قَرَأَ فِي الصَّلَاةِ فَرَوَاهَا الطَّحَاوِيُّ مِنْ حَدِيثِ ابْنِ جُرَيْجٍ بِسَنَدِهِ وَذَكَرَ الرَّازِيّ لَهُ تأويلات ضَعِيفَةً أَبْطَلْتُهَا فِي الْكِتَابِ الطَّوِيلِ وَأَمَّا حَدِيثُ ابْنِ عَبَّاسٍ فَرَوَاهُ الدَّارَقُطْنِيّ فِي سُنَنِهِ وَالْحَاكِمُ في المستدرك باسنادهما عن سعيد بن جيير عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ " كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَجْهَرُ بِبَسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ " قَالَ الْحَاكِمُ هَذَا إسْنَادٌ صَحِيحٌ وَلَيْسَ لَهُ عِلَّةٌ وَأَخْرَجَ الدَّارَقُطْنِيّ حَدِيثَيْنِ كِلَاهُمَا عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ وَقَالَ فِي كُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا هَذَا إسْنَادٌ صَحِيحٌ لَيْسَ فِي رُوَاتِهِ مَجْرُوحٌ (أَحَدُهُمَا) أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ " جَهَرَ بِبَسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ " (وَالثَّانِي) " كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَفْتَتِحُ الصَّلَاةَ بِبَسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ " وَهَذَا الثَّانِي رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَقَالَ لَيْسَ إسْنَادُهُ بِذَاكَ قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ الْمَقْدِسِيُّ فَحَصَلَ لَنَا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ عِدَّةُ أَحَادِيثَ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ صَحَّحَهَا الْأَئِمَّةُ لَمْ يَذْكُرْ ابْنُ الْجَوْزِيِّ فِي التَّحْقِيقِ شَيْئًا مِنْهَا بَلْ ذَكَرَ حَدِيثًا رَوَاهُ عُمَرُ بْنُ حَفْصٍ الْمَكِّيُّ عَنْ ابْنِ جُرَيْجٍ عَنْ عَطَاءٍ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ " أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَمْ يَزُلْ يَجْهَرُ بِبَسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ فِي السُّورَتَيْنِ حَتَّى قُبِضَ " قَالَ ابْنُ الْجَوْزِيِّ وَعُمَرُ بْنُ حَفْصٍ أَجْمَعُوا عَلَى تَرْكِهِ وَلَيْسَ هَذَا بِإِنْصَافٍ وَلَا تَحْقِيقٍ فَإِنَّهُ يُوهِمُ أَنَّهُ لَيْسَ عَنْ ابْن عَبَّاسٍ فِي الْجَهْرِ سِوَى هَذَا الْحَدِيثِ الضَّعِيفِ ..... (المجموع شرح المهذب).
അപ്രകാരം അനസ്‌ (റ) പ്രസ്‌താവിച്ച ഹദീസും ഹാകിമും ദാറഖുത്‌നിയും മറ്റും നിവേദനം ചെയ്യുന്നു. അലി (റ) യുടെ ഹദീസും സമുറയുടെ ഹദീസും ദാറഖുത്‌നി നിവേദനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഈ ഹദീസുകളിലെല്ലാം നബി (സ) തങ്ങൾ നമസ്‌കാരത്തിൽ ബിസ്മി ഉറക്കെ ഓതിയിരുന്നതായി പ്രസ്‌തുത സ്വഹാബിമാർ വ്യക്തമായി പ്രസ്‌താവിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. (ശർഹുൽ മുഹദ്ദബ്‌ 3/346-351 നോക്കുക).
ചുരുക്കത്തിൽ ഫാതിഹ സൂറത്തിലെ മറ്റെല്ലാ ആയത്തുകളും പോലെ ബിസ്‌മിയും നമസ്‌കാരത്തിൽ ഉറക്കെ ഓതൽ സുന്നത്താണെന്ന ശാഫിഈ മദ്ഹബിന്റെ വീക്ഷണം പ്രബലവും പ്രമാണബദ്ധവുമാണ്‌. മറുപക്ഷത്തിന്റെ തെളിവുകൾ നമ്മുടെ ഇമാമുകൾ ഖണ്ഡിക്കുകയും അവരുടെ വാദഗതികൾക്കെല്ലാം മറുപടി നൽകുകയും ചെയ്‌'തിട്ടുണ്ട്‌.
- മൗലവി അബൂ സുഹൈൽ : നുസ്രത്തുൽ അനാം മാസിക.
ബിസ്മി അടക്കം ഏഴ്‌ ആയത്തുകളാണ്‌ ഫാതിഹയിലുള്ളത്‌. ഫാതിഹക്കുള്ള പല പേരുകളിൽ ഒന്നാണ്‌ അസ്സബ്‌'ഉൽ മസാനീ എന്നത്‌. ആവർത്തിച്ചോതപ്പെടുന്ന ഏഴ്‌ സൂക്തങ്ങൾ എന്നാണിതിനർത്ഥം. അബൂ ഹുറൈറയിൽ നിന്ന് ഇമാം ദാവൂദ്‌ (റ) തന്റെ സുനനിൽ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌ത ഒരു ഹദീസ് ഇങ്ങനെ വായിക്കാം.
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ أُمُّ الْقُرْآنِ، وَأُمُّ الْكِتَابِ، وَالسَّبْعُ الْمَثَانِي - سنن أبي داود
(അൽഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്ന സൂറത്ത്‌ ഉമ്മുൽ ഖുർആൻ, ഉമ്മുൽ കിതാബ്‌, അസ്സബ്‌ഉൽ മസാനീ എന്നിങ്ങനെ വിശേഷിപ്പിക്കപ്പെടും). ഫാതിഹയുടെ നാലു നാമങ്ങളാണ്‌ ഈ ഹദീസിൽ ഉള്ളത്‌. ഒന്ന്. അൽഹംദു ലില്ലഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ. എല്ലാ സൂറത്തുകളുടെയും ബിസ്‌മിക്ക്‌ ശേഷം വരുന്ന ആയത്ത്‌ കൊണ്ട്‌ സൂറത്തിനു നാമകരണം ചെയ്യുക പതിവുണ്ടല്ലോ. സബ്ബിഹിസ്‌മ സൂറത്ത്‌, ഹൽ അതാക്ക സൂറത്ത്‌, തബാറക, ഇദാ വഖഅതി സൂറത്തുകൾ എന്നീ നാമങ്ങൾ ഉദാഹരണം.
രണ്ടും മൂന്നും നാമങ്ങൾ ഉമ്മുൽ ഖുർആൻ, ഉമ്മുൽ കിതാബ്‌, എന്നാണ്‌. വേദത്തിന്റെ മാതാവ്‌, ഖുർആൻ ശരീഫിന്റെ മാതാവ്‌ എന്നിങ്ങനെയാണ്‌ ഈ ശബ്ദത്തിനർത്ഥം. ഖുർആനിലെ അഥവാ വേദത്തിലെ മുഴുവൻ ഉള്ളടക്കങ്ങളും ഈ കൊച്ചു സൂറത്തിൽ ഉൾക്കൊള്ളിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നുവെന്ന അർത്ഥോദ്ദേശ്യത്തിലാണിത്‌.
നാലാമത്‌ ഈ ഹദീസിൽ അസ്സബ്‌ഉൽ മസാനീ എന്ന നാമമാണുള്ളത്‌. ആവർത്തിക്കപ്പെടുന്ന ഏഴ്‌ സൂക്തങ്ങൾ എന്നാണിതിന്റെ അർത്ഥമെന്ന് പറഞ്ഞുവല്ലോ. ഈ ആവർത്തനം പക്ഷേ, അവതരണത്തിലാണോ അതല്ല, പാരായണത്തിലാണോ എന്നതാണു തർക്കം. രണ്ടാണെങ്കിലും ഇത്‌ ഫാതിഹ സൂറത്തിനെ കുറിച്ചാണെന്നതിൽ പക്ഷാന്തരമില്ല.
ബിസ്മി ഫാതിഹ സൂറത്തിലെ ഒരു ആയത്താണെന്ന് തെളിയിക്കുന്ന അനേകം ഹദീസുകളുണ്ട്‌. ഹസ്രത്ത്‌ അബൂബക്‌ർ സിദ്ദീഖി (റ) ന്റെയും ഉസ്‌മാനി (റ) ന്റെയും ഭരണ കാലങ്ങളിൽ വിശുദ്ധഖുർആൻ മുഴുവനായി മുസ്‌ഹഫുകളിൽ രേഖപ്പെടുത്തി സൂക്ഷിച്ചപ്പോൾ അതിൽ ബറാഅത്ത്‌ സൂറത്തൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ സൂറത്തുകളുടെയും ആദ്യത്തിൽ ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എഴുതിയിട്ടുണ്ട്‌. സൂറത്തിലെ മറ്റെല്ലാ ആയത്തുകളും എഴുതിയ അതേ ആകൃതിയിലും മഷിയിലുമാണ്‌ ബിസ്‌മിയും എഴുതപ്പെട്ടിട്ടുള്ളത്‌. ഖുർആൻ അല്ലാത്ത മറ്റൊന്നും അതിൽ കടന്ന് കൂടാതിരിക്കാൻ സൂക്ഷ്‌മ ശ്രദ്ധ പാലിച്ച എഴുത്തുകാരും അതിനു നിർദ്ദേശിച്ച ഖലീഫമാരും ബിസ്‌മിയെ ഇവ്വണ്ണം ആവർത്തിച്ചു രേഖപ്പെടുത്തിയത്‌ അത്‌ ഖുർആനിൽ പെട്ടതായത്‌ കൊണ്ടാണല്ലോ. അതെ; ബറാഅത്ത്‌ സൂറത്തിൽ ബിസ്മി എഴുതാതിരുന്നത്‌ അതിൽ ബിസ്‌മിയില്ലാത്തത്‌ കൊണ്ടും മറ്റെല്ലാ സൂറത്തുകളിലും ബിസ്മി രേഖപ്പെടുത്തിയത്‌ ബിസ്മി അതിലുള്ളത്‌ കൊണ്ടുമാണ്‌. സ്വഹാബത്ത്‌ ഏകോപിച്ചു നടത്തിയ ഈ നടപടി തന്നെ ഓരോ സൂറത്തിന്റെ ആരംഭത്തിലെഴുതിയ ബിസ്മി ആ സൂറത്തുകളിൽ പെട്ടതാണെന്നതിനു വ്യക്തമായ രേഖയാണ്‌.
ബിസ്മി ഫാതിഹ സൂറത്തിലെ ഒരു ആയത്താണെന്ന് തെളിയിക്കുന്ന അനേകം ഹദീസുകളുണ്ട്‌. ഹസ്രത്ത്‌ അബൂബക്‌ർ സിദ്ദീഖി (റ) ന്റെയും ഉസ്‌മാനി (റ) ന്റെയും ഭരണ കാലങ്ങളിൽ വിശുദ്ധഖുർആൻ മുഴുവനായി മുസ്‌ഹഫുകളിൽ രേഖപ്പെടുത്തി സൂക്ഷിച്ചപ്പോൾ അതിൽ ബറാഅത്ത്‌ സൂറത്തൊഴിച്ച്‌ മറ്റെല്ലാ സൂറത്തുകളുടെയും ആദ്യത്തിൽ ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എഴുതിയിട്ടുണ്ട്‌. സൂറത്തിലെ മറ്റെല്ലാ ആയത്തുകളും എഴുതിയ അതേ ആകൃതിയിലും മഷിയിലുമാണ്‌ ബിസ്‌മിയും എഴുതപ്പെട്ടിട്ടുള്ളത്‌. ഖുർആൻ അല്ലാത്ത മറ്റൊന്നും അതിൽ കടന്ന് കൂടാതിരിക്കാൻ സൂക്ഷ്‌മ ശ്രദ്ധ പാലിച്ച എഴുത്തുകാരും അതിനു നിർദ്ദേശിച്ച ഖലീഫമാരും ബിസ്‌മിയെ ഇവ്വണ്ണം ആവർത്തിച്ചു രേഖപ്പെടുത്തിയത്‌ അത്‌ ഖുർആനിൽ പെട്ടതായത്‌ കൊണ്ടാണല്ലോ. അതെ; ബറാഅത്ത്‌ സൂറത്തിൽ ബിസ്മി എഴുതാതിരുന്നത്‌ അതിൽ ബിസ്‌മിയില്ലാത്തത്‌ കൊണ്ടും മറ്റെല്ലാ സൂറത്തുകളിലും ബിസ്മി രേഖപ്പെടുത്തിയത്‌ ബിസ്മി അതിലുള്ളത്‌ കൊണ്ടുമാണ്‌. സ്വഹാബത്ത്‌ ഏകോപിച്ചു നടത്തിയ ഈ നടപടി തന്നെ ഓരോ സൂറത്തിന്റെ ആരംഭത്തിലെഴുതിയ ബിസ്മി ആ സൂറത്തുകളിൽ പെട്ടതാണെന്നതിനു വ്യക്തമായ രേഖയാണ്‌.
ഹാഫിള്‌ ഇബ്നു അബ്ദിൽ ബർർ (റ) പറയുന്നു. ഇബ്നു അബ്ബാസ്‌, ഇബ്നു ഉമർ, ഇബ്നു സുബൈർ, ത്വാഊസ്‌, അതാഅ്, മക്‌ഹൂൽ, ഇബ്‌നുൽ മുൻദിർ തുടങ്ങിയവരെല്ലാം അതേ അഭിപ്രായമുള്ളവരാണ്‌. ഇമാം അഹ്‌മദ്‌, ഇസ്‌ഹാഖ്‌, അബൂ ഉബൈദ്‌ എന്നിവരും കൂഫക്കാർ-മക്കക്കാരിൽ നിന്നുള്ള വലിയൊരു സംഘവും ഇറാഖുകാരിൽ നിന്നുള്ള ഒരു പക്ഷവും ഈ വിഷയത്തിൽ ഇമാം ശാഫിഈ (റ) യോട്‌ യോജിപ്പുള്ളവരാണ്‌. അബൂ ഹുറൈറ, സഈദുബ്‌നു ജുബൈർ എന്നിവരും ഇതേ അഭിപ്രായക്കാരാണെന്ന് ഖത്വാബി ഉദ്ധരിക്കുന്നു. അലി, ഇബ്നു അബ്ബാസ്‌, അബൂ ഹുറൈറ, മുഹമ്മദുബ്‌നു കഅ്ബ്‌ എന്നീ സഹാബിമാരും (റ. ഹും) സുഹ്‌രി, സുഫ്‌യാനുസ്സൗരി എന്നീ താബിഈ പ്രമുഖരും അതേ അഭിപ്രായമുള്ളവരാണെന്ന് ഇമാം ബൈഹഖി റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്യുന്നു.
പ്രബല പരമ്പരയിലൂടെ വന്ന ധാരാളം ഹദീസുകൾ ഈ വസ്‌'തുത വ്യക്തമാക്കുന്നുണ്ട്‌. നബി (സ) തങ്ങൾ ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എന്ന് ഫാതിഹയുടെ ആരംഭത്തിൽ നമസ്‌കാരത്തിൽ ഓതുകയും അതിനെ ഒരായത്തായി എണ്ണുകയും ചെയ്‌തുവെന്ന് ഉമ്മു സലമ (റ) റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌തതായി ഇബ്നു ഖുസൈമ തന്റെ സ്വഹീഹിൽ നിവേദനം ചെയ്യുന്നു.
عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ، أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَرَأَ فِي الصَّلَاةِ {بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ} فَعَدَّهَا آيَةً، وَ {الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ} آيَتَيْنِ، {وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ} وَجَمَعَ خَمْسَ أَصَابِعِهِ" (صحيح ابن خزيمة)
'ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എന്നത്‌ ഫാതിഹയിലെ ഒരു ആയത്താണെ'ന്ന് ഇബ്നു അബ്ബാസ്‌ പ്രസ്‌താവിച്ചതും ഇബ്നു ഖുസൈമ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഇമാം ബൈഹഖിയും മറ്റും ഇത്‌ നിവേദനം ചെയ്യുന്നു. നബിയുടെ ഖുർആൻ പാരായണത്തെക്കുറിച്ച്‌ സന്തതപരിചാരകരായ അനസി (റ)നോട്‌ ചോദിക്കപ്പെട്ടപ്പോൾ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞ പ്രതികരണം ഇങ്ങനെ ഉദ്ധരിക്കപ്പെടുന്നു.
سُئِلَ أَنَسٌ كَيْفَ كَانَتْ قِرَاءَةُ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ؟ فَقَالَ: «كَانَتْ مَدًّا»، ثُمَّ قَرَأَ: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ يَمُدُّ بِبِسْمِ اللَّهِ، وَيَمُدُّ بِالرَّحْمَنِ، وَيَمُدُّ بِالرَّحِيمِ (صحيح البخاري)
(നീട്ടി നീട്ടിയായിരുന്നു നബി (സ) ഓതിയിരുന്നത്‌. ഇതനുകരിച്ചു കൊണ്ട്‌ ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എന്നതിലെ ഓരോ വാക്യവും അനസ്‌ (റ) നീട്ടിയോതി. ഇമാം ബുഖാരി നിവേദനം ചെയ്‌തതാണിത്‌.
'ഓരോ സൂറത്തും തീർന്നുവെന്ന് നബി (സ) അറിഞ്ഞിരുന്നത്‌ ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എന്ന് അവതരിക്കുമ്പോളാണെ'ന്ന ഹദീസ് ബുഖാരിയുടെയും മുസ്‌ലിമിന്റെയും വ്യവസ്ഥ പ്രകാരം സ്വഹീഹാണെന്ന് പ്രസ്‌താവിച്ചു കൊണ്ട്‌ ഹാകിം (റ) തന്റെ മുസ്‌'തദ്‌'റകിൽ നിവേദനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ «لَا يَعْلَمُ خَتْمَ السُّورَةِ حَتَّى تَنْزِلَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» . «هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحٌ عَلَى شَرْطِ الشَّيْخَيْنِ، وَلَمْ يُخَرِّجَاهُ» (المستدرك على الصحيحين للحاكم)
അബൂ ഹുറൈറ (റ) നിവേദനം ചെയ്യുന്ന ഒരു ഹദീസ് ഇങ്ങനെ കാണാം. നബി (സ) തങ്ങൾ പ്രസ്‌താവിച്ചു:
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ , قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: " إِذَا قَرَأْتُمِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاقْرَءُوا: {بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}. إِنَّهَا أُمُّ الْقُرْآنِ , وَأُمُّ الْكِتَابِ , وَالسَّبْعُ الْمَثَانِي , وَ {بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}إِحْدَاهَا" (سنن الدارقطني)
(സൂറത്തുൽ ഹംദ്‌ ഓതുമ്പോൾ ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എന്ന് നിങ്ങൾ ഓതുവീൻ. ഉമ്മുൽ ഖുർആനും ഉമ്മുൽ കിതാബും സബ്‌ഉൽ മസാനിയുമാണ്‌ പ്രസ്‌തുത സൂറത്ത്‌. ബിസ്മി അതിലെ ഒരായത്താണ്‌). ദാറഖുത്‌നി റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌ത ഈ ഹദീസിന്റെ നിവേദക പരമ്പരയിലെ എല്ലാവരും സിഖതുകളാണ്‌-സ്വീകാര്യരാണ്‌.
ഇത്തരം നിരവധി തെളിവുകൾ കൊണ്ടാണ്‌ നമ്മുടെ മദ്‌ഹബിൽ ബിസ്‌മിയടക്കമാണ്‌ ഫാതിഹ സൂറത്തെന്നും ഇതര ആയത്തുകളെപ്പോലെ തന്നെ ഫാതിഹയിൽ ബിസ്‌മിയും ഓതണമെന്നും സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്‌.
2. ബിസ്‌'മി ഉറക്കെ ഓതണം.
സൂറത്തുൽ ഫാതിഹയിലെ ഏഴ്‌ ആയത്തുകളിലൊന്നാണ്‌ ബിസ്‌മിയെന്ന് വിവരിച്ചുവല്ലോ. അപ്പോൾ ഫാതിഹയിലെ ഇതര ആയത്തുകളെപ്പോലെയാണ്‌ ബിസ്‌മിയും ഓതേണ്ടതെന്ന് മനസ്സിലായി. ജഹ്‌റാക്കി-ഉറക്കെ ഓതുന്ന നമസ്‌കാരങ്ങളിൽ (ജഹ്‌രിയ്യത്ത്‌) അങ്ങനെയും പതുക്കെയോതുന്ന സർറിയത്തിൽ പതുക്കെയും ബിസ്മി ചൊല്ലണം. ഇത്‌ സുന്നത്താണ്‌. ഇതാണ്‌ നമ്മുടെ (ശാഫി'ഈ) മദ്‌ഹബ്‌.
സഹാബത്ത്‌, താബിഉകൾ, അനന്തരഗാമികൾ എന്നിവരിൽ ബഹുഭൂരിപക്ഷം ഫിഖ്ഹു പണ്ഡിതരും ഖാരി'ഈങ്ങളും ഈ വീക്ഷണക്കാരാണ്‌. അബൂബക്‌ർ (റ), ഉമർ (റ), ഉസ്മാൻ (റ), അലി (റ), അമ്മാർ (റ), ഉബയ്യ്‌ (റ), ഇബ്നു ഉമർ (റ), ഇബ്നു അബ്ബാസ്‌ (റ), അബൂ ഖതാദ (റ), അബൂ സഈദ്‌ (റ), ഖൈസുബ്‌നു മാലിക്‌ (റ), അബൂ ഹുറൈറ (റ), തുടങ്ങി സഹാബികളിൽ അസംഖ്യം പേർ ഈ വീക്ഷണക്കാരാണ്‌. സഈദുബ്‌നുൽ മുസയ്യബ്‌, ത്വാഊസ്‌, അതാഅ്, മുജാഹിദ്‌, അബൂ വാഇൽ, സഈദുബ്‌നു ജുബൈർ, ഇബ്നു സീരീൻ, ഇക്‌രിമ, സാലിമുബ്‌നു അബ്ദില്ല, മുഹമ്മദുബ്‌നുൽ മുൻകദിർ, നാഫിഅ്, ഉമറുബ്‌നു അബ്ദിൽ അസീസ്‌, സുഹ്‌രി (റ.ഹും) തുടങ്ങി താബിഈ നിരയിലെ പ്രമുഖർക്കും ഇതേ അഭിപ്രായങ്ങൾ തന്നെ. ഹാഫിള്‌ അബൂബക്‌ർ അൽഖതീബ്‌ ഇത്‌ വിവരിച്ചിട്ടിണ്ട്‌.
എന്നാൽ, ഇതിനെതിരായി ബിസ്മി പതുക്കെയാണ്‌ ഓതേണ്ടതെന്നും ജഹ്‌റാക്കുന്ന നിസ്‌കാരത്തിലും അൽഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ മുതലാണ്‌ ഉറക്കെ ഓതേണ്ടതെന്നും അഭിപ്രായമുള്ളവരുണ്ട്‌. ബിസ്മി ഫാതിഹയിൽ പെട്ടതല്ലെന്ന വീക്ഷണക്കാർ മാത്രമല്ല, ഫാതിഹയുടെയും ഖുർആനിന്റെയും ഭാഗമാണ്‌ ബിസ്‌മിയെന്ന് പറയുന്നവരിൽ ചിലരും ഈ നിലപാടുകാരാണ്‌. അനസി(റ)ൽ നിന്ന് ഇമാം ബുഖാരി നിവേദനം ചെയ്‌ത ഒരു ഹദീസാണ്‌ ഇവർ തെളിവ്‌ പറയുന്നത്‌. അതിങ്ങനെ:
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ: " أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَبَا بَكْرٍ، وَعُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا كَانُوا يَفْتَتِحُونَ الصَّلاَةَ بِ {الحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ العَالَمِينَ}" (صحيح البخاري)
നബി (സ) യും അബൂബക്‌ർ (റ), ഉമർ (റ) എന്നീ ഖലീഫമാരും നമസ്‌കാരം ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌ അൽ ഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ കൊണ്ടായിരുന്നുവെന്നാണ്‌ ഈ ഹദീസിന്റെ സാരം. അൽഹംദു ലില്ലഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്നത്‌ സൂറത്തുൽ ഫാതിഹയുടെ ഒരു നാമമാണെന്ന് നേരത്തെ വിവരിച്ചിട്ടുണ്ടല്ലോ. 'ഈ സൂറത്താണ്‌ നമസ്‌കാരത്തിന്റെ പ്രാരംഭത്തിൽ നബി (സ)യും മേൽ ഖലീഫമാരും ഓതിയിരുന്നത്‌' എന്നത്രെ അപ്പോൾ മേൽ ഹദീസിന്റെ ആശയം. ബിസ്‌മിയുടെ കാര്യം പ്രത്യേകമായി ഇതിൽ പരാമർശമില്ലെന്ന് ചുരുക്കം.
എന്നാൽ അൽഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്നായത്ത്‌ കൊണ്ടാണ്‌ നബി(സ)യും പ്രഥമ ഖലീഫമാരും ഫാതിഹ സൂറത്ത്‌ ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌ എന്നാണ്‌ ഈ ഹദീസിലെ ആശയമെന്ന് തെറ്റിദ്ധരിച്ചുകൊണ്ട്‌ അനസി(റ)ന്റെ ഈ ഹദീസിനെ പല റിപ്പോർട്ടർമാരും സ്വന്തം വാക്കുകളിൽ ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. 'ബിസ്മി അവർ ഓതിയിരുന്നില്ല', 'അൽഹംദു മുതലാണ്‌ തുടങ്ങിയിരുന്നത്‌' എന്നിങ്ങനെ പല വാക്കുകളിൽ ഈ ഹദീസിന്റെ റിപ്പോർട്ടുകൾ വരാനിടയായത്‌ അങ്ങനെയാണ്‌. സ്വഹീഹ്‌ മുസ്‌ലിമിലടക്കം ഈ റിപ്പോർട്ടുകൾ നിവേദനം ചെയ്‌തിട്ടുമുണ്ട്‌. ഇതെല്ലാം പക്ഷേ, റിപ്പോർട്ടർമാർ അനസി(റ)ന്റെ റിപ്പോർട്ടിൽ നിന്ന് തങ്ങൾ വായിച്ചെടുത്ത ആശയം സ്വന്തം വാക്യങ്ങളിൽ ഉദ്ധരിച്ചതാണ്‌. ഇമാം ബുഖാരിയുടെ മേലുദ്ധരിച്ച റിപ്പോർട്ടിൽ അൽഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്നാണല്ലോ ഉള്ളത്‌. ഇതിനർത്ഥം അവർ നമസ്‌കാരത്തെ ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌ അൽഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്ന സൂറത്ത്‌ കൊണ്ടായിരുന്നുവെന്നാണെന്ന് വ്യക്തമാണ്‌. കാരണം, ഇതേ ആശയം അനസ്‌ (റ) വ്യക്തമാക്കുന്ന മറ്റൊരു ഹദീസും കാണാം. അതിപ്രകാരമാണ്‌.
عَنْ أَنَسٍ , قَالَ: «كُنَّا نُصَلِّي خَلْفَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَبِي بَكْرٍ , وَعُمَرَ , وَعُثْمَانَ» فَكَانُوا يَسْتَفْتِحُونَ بِأُمِّ الْقُرْآنِ فِيمَا يُجْهَرُ فِيهِ " (سنن الدارقطني)
(ഞങ്ങൾ നബി(സ)യുടെയും അബൂബക്‌'ർ (റ), ഉമർ (റ), ഉസ്മാൻ (റ) എന്നിവരുടെയും പിന്നിൽ നമസ്‌'കരിച്ചിരുന്നു. അവരെല്ലാം ഉറക്കെയോതിയിരുന്ന ഭാഗം ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌ 'ഉമ്മുൽ ഖുർ'ആൻ' എന്ന സൂറത്ത്‌ കൊണ്ടാണ്‌). ഇമാം ദാറഖുത്‌'നി തന്റെ സുനനിൽ സ്വഹീഹാണെന്ന് പ്രസ്‌'താവിച്ചു കൊണ്ട്‌ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌'തതാണിത്‌. നമസ്‌'കാരത്തിൽ നബി (സ)യും മേൽ ഖലീഫമാരും ജഹ്‌'റാക്കി ഓതിയിരുന്നത്‌ ആദ്യം ഫാതിഹ സൂറത്താണെന്ന ആശയമാണ്‌ അനസ്‌ (റ) ഇത്‌ കൊണ്ടുദ്ദേശിക്കുന്നതെന്ന് വ്യക്തമാണ്‌. ഇത്‌ തന്നെയാണ്‌ മേൽചൊന്ന ബുഖാരിയുടെ റിപ്പോർട്ടിന്റെയും ആശയം. അതിൽ സൂറത്തുൽ ഫാതിഹക്ക്‌ അൽ'ഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്ന നാമവും ഈ റിപ്പോർട്ടിൽ ഉമ്മുൽ ഖുർ'ആൻ എന്ന നാമവും പറഞ്ഞുവെന്ന് മാത്രം.
ഇത്‌ തന്നെയാണ്‌ മഹതി ആയിശ (റ)യിൽ നിന്ന് സ്വഹീഹ്‌ മുസ്‌'ലിംതെ 'ലിം ഉദ്ധരിച്ച ഹദീസിന്റെയും ആശയം. അതിന്റെ വാക്യം ഇങ്ങനെയാണ്‌.
عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ «يَسْتَفْتِحُ الصَّلَاةَ بِالتَّكْبِيرِ. وَالْقِرَاءَةِ، بِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ (صحيح مسلم)
(നബി (സ) നമസ്‌കാരം ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌ തക്ബീർ കൊണ്ടും അതിലെ ഖുർആൻ പാരായണം ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌ അൽഹംദു ലില്ലാഹി റബ്ബിൽ ആലമീൻ എന്ന സൂറത്ത്‌ കൊണ്ടുമായിരുന്നു. ഈ രണ്ട്‌ ഹദീസുകളിലും നമസ്‌കാരത്തിലെ ഖുർ'ആൻ പാരായണം ഫാതിഹ സൂറത്ത്‌ കൊണ്ടാണ്‌ തുടങ്ങിയിരുന്നത്‌ എന്ന ആശയമാണുദ്ദേശ്യം. സൂറത്തിന്റെ മറ്റൊരു നാമമായ 'അൽഹംദു...' വാണ്‌ ഇരുവരും പറഞ്ഞതെന്ന് മാത്രം. അനസി(റ)ന്റെ ഹദീസിൽ 'നമസ്‌കാരത്തെ ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌' എന്നും ആഇശ(റ)യുടെ ഹദീസിൽ 'ഖുർആനോതലിനെ ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌' എന്നുമാണ്‌ പ്രയോഗമെന്നു ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതാണ്‌. ഇതിനെ 'ഫാതിഹ സൂറത്തിനെ ആരംഭിച്ചിരുന്നത്‌' എന്ന് തെറ്റിദ്ധരിച്ചിടത്താണ്‌ ഉപര്യുക്ത റിപ്പോർട്ടർമാരുടെ കുഴപ്പമെന്ന് മനസ്സിലാക്കാം. തങ്ങൾ തെറ്റിദ്ധരിച്ച ആശയമനുസരിച്ച്‌ ബിസ്‌മിയോതിയില്ല; അൽഹംദു മുതലാണ്‌ ഫാതിഹ തുടങ്ങിയതെന്ന് അവർ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്യുകയാണുണ്ടായത്‌.
ഫാതിഹ സൂറത്തിലെ മറ്റെല്ലാ ആയത്തുകളും പോലെ പ്രഥമ ആയത്തായ ബിസ്‌മിയും ഉറക്കെ ഓതിയാണു നിർവ്വഹിക്കേണ്ടതെന്ന നമ്മുടെ മദ്ഹബിന്റെ വീക്ഷണം സമർത്ഥിക്കുന്നതിന്‌ ധാരാളം തെളിവുകൾ നമ്മുടെ ഇമാമുകൾ വിവരിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. ഇവ്വിഷയകമായി ഇമാമുകളിൽ പലർക്കും പ്രത്യേക രചനകൾ തന്നെയുണ്ട്‌. പതുക്കെ ഓതണമെന്നുള്ളവർ ഉദ്ധരിക്കുന്ന തെളിവുകളെയെല്ലാം ന്യായയുക്തമായി ഖണ്ഡിച്ചു കൊണ്ട്‌ ഉറക്കെയോതണമെന്ന വസ്‌തുത ഈ രചനകളിൽ സമർത്ഥിച്ചിട്ടുണ്ട്‌.
ശൈഖ്‌ അബൂമുഹമ്മദിനിൽ മഖ്ദസി പ്രസ്‌താവിച്ചതായി ഇമാം നവവി (റ) ഉദ്ധരിക്കുന്നു:
وَاحْتَجَّ أَصْحَابُنَا والجمهور علي استحباب الجهر بأحاديث وَغَيْرِهَا جَمَعَهَا وَلَخَّصَهَا الشَّيْخُ أَبُو مُحَمَّدٍ الْمَقْدِسِيُّ فَقَالَ (اعْلَمْ) أَنَّ الْأَحَادِيثَ الْوَارِدَةَ فِي الْجَهْرِ كَثِيرَةٌ (مِنْهُمْ) مَنْ صَرَّحَ بِذَلِكَ (وَمِنْهُمْ) مَنْ فهم من عبارته ولم يرد تصريح بالاسرار بها علي النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إلَّا رِوَايَتَانِ (إحْدَاهُمَا) عَنْ ابْنِ مُغَفَّلٍ وَهِيَ ضَعِيفَةٌ (وَالثَّانِيَةُ) عَنْ أَنَسٍ وَهِيَ مُعَلَّلَةٌ بِمَا أَوْجَبَ سُقُوطَ الاحتجاج بها ..... وَأَمَّا أَحَادِيثُ الْجَهْرِ فَالْحُجَّةُ قَائِمَةٌ بِمَا يَشْهَدُ لَهُ بِالصِّحَّةِ (مِنْهَا) وَهُوَ مَا رُوِيَ عَنْ سِتَّةٍ مِنْ الصَّحَابَةِ أَبِي هُرَيْرَةَ وَأُمِّ سَلَمَةَ وَابْنِ عَبَّاسٍ وَأَنَسٍ وَعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ وَسَمُرَةَ بْنُ جُنْدُبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ. (المجموع شرح المهذب)
ബിസ്മി ഉറക്കെയോതുന്നത്‌ സംബന്ധിച്ചു വന്ന റിപ്പോർട്ടുകൾ ധാരാളമാണ്‌. ചിലർ അത്‌ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ മറ്റു ചിലരുടെ വാക്കുകളിൽ നിന്ന് അത്‌ ഗ്രാഹ്യമാകും. നബി (സ) തങ്ങൾ പതുക്കെയാണ്‌ നിർവ്വഹിച്ചിരുന്നതെന്ന് വ്യക്തമായി വന്നിട്ടുള്ളത്‌ രണ്ട്‌ റിപ്പോർട്ടുകളിൽ മാത്രമാണ്‌. ഒന്ന്, ഇബ്നു മുഗഫ്ഫലിൽ നിന്നുള്ള റിപ്പോർട്ടാണ്‌. അത്‌ ദുർബ്ബലമാണ്‌. രണ്ട്‌, അനസിൽ നിന്നുള്ള റിപ്പോർട്ട്‌. അത്‌ ലക്ഷ്യ പിടിക്കാൻ പറ്റാത്ത വിധം രോഗാതുരമായ വാക്യങ്ങളാണ്‌. (അനസി(റ)ന്റെ റിപ്പോർട്ടിനെ റിപ്പോർട്ടർമാർ തെറ്റിദ്ധരിച്ച ആശയത്തിൽ ഉദ്ധരിച്ചതായി നാം മുകളിൽ വിവരിച്ച റിപ്പോർട്ടുകളെ സംബന്ധിച്ചാണിത്‌)....... എന്നാൽ, ബിസ്മി ജഹ്‌റാക്കണമെന്നതിന്റെ ധാരാളം ഹദീസുകൾ പ്രബലമാണെന്ന നിലക്ക്‌ വിഷയത്തിൽ ശക്തമായ പ്രമാണമാണ്‌. അബൂ ഹുറൈറ (റ), ഉമ്മു സലമ (റ), ഇബ്നു അബ്ബാസ്‌ (റ), അനസ്‌ (റ), അലി (റ), സംറത്ബ്‌നു ജുൻദുബ്‌ (റ), എന്നീ ആറു സ്വഹാബിമാരിൽ നിന്ന് റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുള്ള ഹദീസുകൾ ഈ വിഷയത്തിൽ പ്രബല പ്രമാണമായി നിലനിൽക്കുന്നതിൽ ചിലതാണ്‌".
ഇമാം ഇബ്നു ഖുസൈമ (റ) തന്റെ മുസന്നഫിൽ പ്രസ്‌താവിച്ചതായി ഇമാം നവവി (റ) ഉദ്ധരിക്കുന്നു.
قَالَ ابْنُ خُزَيْمَةَ فِي مُصَنَّفِهِ فَأَمَّا الْجَهْرُ بِبَسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ فِي الصَّلَاةِ فَقَدْ صَحَّ وَثَبَتَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِإِسْنَادٍ ثَابِتٍ مُتَّصِلٍ لَا شَكَّ وَلَا ارْتِيَابَ عِنْدَ أَهْلِ الْمَعْرِفَةِ بِالْأَخْبَارِ فِي صِحَّةِ سَنَدِهِ وَاتِّصَالِهِ فَذَكَرَ هَذَا الْحَدِيثَ ثُمَّ قَالَ فَقَدْ بَانَ وَثَبَتَ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَجْهَرُ بِبَسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ فِي الصَّلَاةِ وَأَخْرَجَهُ أَبُو حاتم ابن حِبَّانَ فِي صَحِيحِهِ وَالدَّارَقُطْنِيِّ فِي سُنَنِهِ وَقَالَ هذا حديث صحيح وكلهم ثِقَاتٌ وَرَوَاهُ الْحَاكِمُ فِي الْمُسْتَدْرَكِ عَلَى الصَّحِيحِ وَقَالَ هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحٌ عَلَى شَرْطِ الْبُخَارِيِّ وَمُسْلِمٍ وَاسْتَدَلَّ بِهِ الْحَافِظُ الْبَيْهَقِيُّ فِي كِتَابِ الْخِلَافِيَّاتِ ثُمَّ قَالَ رُوَاةُ هَذَا الْحَدِيثِ كُلُّهُمْ ثِقَاتٌ مُجْمَعٌ عَلَى عَدَالَتِهِمْ مُحْتَجٌّ بِهِمْ فِي الصحيح: وقال في السنن الكببر وَهُوَ إسْنَادٌ صَحِيحٌ وَلَهُ شَوَاهِدُ وَاعْتَمَدَ عَلَيْهِ الْحَافِظُ أَبُو بَكْرٍ الْخَطِيبُ فِي أَوَّلِ كِتَابِهِ الَّذِي صَنَّفَهُ فِي الْجَهْرِ بِالْبَسْمَلَةِ فِي الصَّلَاةِ فرواه من وجوه متعددة مرضية ثم هَذَا الْحَدِيثُ ثَابِتٌ صَحِيحٌ لَا يَتَوَجَّهُ عَلَيْهِ تَعْلِيلٌ فِي اتِّصَالِهِ وَثِقَةِ رِجَالِهِ. (المجموع شرح المهذب)
നമസ്‌കാരത്തിൽ ബിസ്മി ജഹ്‌റാക്കണമെന്ന വസ്‌തുത നബി (സ) തങ്ങളിൽ നിന്നും കണ്ണി മുറിയാത്ത സ്ഥിരപ്പെട്ട നിവേദക പരമ്പരയിലൂടെ നബി (സ) യിൽ നിന്നു പ്രബലമായി വന്നതും സ്ഥിരപ്പെട്ടതുമാണ്‌. അതിന്റെ പരമ്പര പ്രബലമാണെന്നതിലും കണ്ണി മുറിഞ്ഞില്ലെന്നതിലും ഹദീസ് വിജ്ഞന്മാർക്ക്‌ സംശയമേയില്ല. അനന്തരം അബൂ ഹുറൈറ (റ) ബിസ്മി ചൊല്ലി ഫാതിഹ സൂറത്തോതുകയും ഇത്‌ നബിയുടെ നമസ്‌കാരത്തിനോട്‌ ഏറ്റം സാമ്യമായ നമസ്‌കാരമാണെന്ന് പ്രസ്‌'താവിക്കുകയും ചെയ്‌'ത ഹദീസുദ്ധരിച്ച ശേഷം ഇബ്നു ഖുസൈമ (റ) പ്രസ്‌'താവിച്ചു: അപ്പോൾ നബി (സ) തങ്ങൾ ബിസ്‌മില്ലാഹിർറഹ്‌മാനിർറഹീം എന്ന് നമസ്‌കാരത്തിൽ ജഹ്‌റാക്കി ഓതിയിരുന്നുവെന്ന് സുവ്യക്തമായി സ്ഥിരപ്പെട്ടു. അബൂ ഹാതമും ഇത്‌ നിവേദനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
ഇബ്നു ഹിബ്ബാൻ തന്റെ സ്വഹീഹിലും ദാറഖുത്‌നി തന്റെ സുനനിലും ഇത്‌ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഇതു പ്രബല ഹദീസാണെന്നും റിപ്പോർട്ടർമാരെല്ലാം സിഖതുകളാണെന്നും ദാറഖുത്‌'നി പ്രസ്‌'താവിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. ഹാകിം തന്റെ മുസ്‌തദ്‌റകിൽ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌ത ശേഷം ബുഖാരി-മുസ്‌ലിമിന്റെ വ്യവസ്ഥ പ്രകാരം പ്രബല ഹദീസാണിതെന്ന് വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്‌. ഹാഫിള്‌ ബൈഹഖി തന്റെ കിതാബുൽ ഖിലാഫിയ്യാത്തിൽ ഇതു കൊണ്ട്‌ ലക്ഷ്യം പിടിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. ഹദീസിന്റെ റിപ്പോർട്ടർമാരെല്ലാം സിഖതുകളാണെന്നും അവരുടെ നീതിത്വം ഏകോപിതവും അവരെല്ലാം സ്വഹീഹിൽ ലക്ഷ്യമാക്കപ്പെടുന്നവരുമാണെന്നും ബൈഹഖി തുടർന്ന് പറയുന്നു. തന്റെ സുനനുൽ കബീറിലും ഇതിന്റെ പരമ്പര പ്രബലമാണെന്നും ഇതിന്റെ സാക്ഷീകരിക്കുന്ന പല റിപ്പോർട്ടുകളുമുണ്ടെന്നും ഇമാം ബൈഹഖി പറയുന്നു. ഇവ്വിഷയകമായി ഹാഫിള്‌ അബൂബക്‌റിനിൽ ഖതീബ്‌ രചിച്ച തന്റെ കിതാബിലും സംതൃപ്തമായ പല വഴികളിലൂടെ ഇത്‌ നിവേദനം ചെയ്‌'തിട്ടുണ്ട്‌.
ഇബ്നു ഹിബ്ബാൻ തന്റെ സ്വഹീഹിലും ദാറഖുത്‌നി തന്റെ സുനനിലും ഇത്‌ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌'തിട്ടുണ്ട്‌. ഇതു പ്രബല ഹദീസാണെന്നും റിപ്പോർട്ടർമാരെല്ലാം സിഖതുകളാണെന്നും ദാറഖുത്‌നി പ്രസ്‌താവിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. ഹാകിം തന്റെ മുസ്‌തദ്‌റകിൽ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്‌ത ശേഷം ബുഖാരി-മുസ്‌ലിമിന്റെ വ്യവസ്ഥ പ്രകാരം പ്രബല ഹദീസാണിതെന്ന് വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്‌. ഹാഫിള്‌ ബൈഹഖി തന്റെ കിതാബുൽ ഖിലാഫിയ്യാത്തിൽ ഇതു കൊണ്ട്‌ ലക്ഷ്യം പിടിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. ഹദീസിന്റെ റിപ്പോർട്ടർമാരെല്ലാം സിഖതുകളാണെന്നും അവരുടെ നീതിത്വം ഏകോപിതവും അവരെല്ലാം സ്വഹീഹിൽ ലക്ഷ്യമാക്കപ്പെടുന്നവരുമാണെന്നും ബൈഹഖി തുടർന്ന് പറയുന്നു. തന്റെ സുനനുൽ കബീറിലും ഇതിന്റെ പരമ്പര പ്രബലമാണെന്നും ഇതിന്റെ സാക്ഷീകരിക്കുന്ന പല റിപ്പോർട്ടുകളുമുണ്ടെന്നും ഇമാം ബൈഹഖി പറയുന്നു. ഇവ്വിഷയകമായി ഹാഫിള്‌ അബൂബക്‌റിനിൽ ഖതീബ്‌ രചിച്ച തന്റെ കിതാബിലും സംതൃപ്തമായ പല വഴികളിലൂടെ ഇത്‌ നിവേദനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
ഉമ്മു സലമയുടെ ഹദീസ് ഹാകിം തന്റെ മുസ്‌തദ്‌റകിലും ഇബ്നു ഖുസൈമ തന്റെ സ്വഹീഹിലും ദാറഖുത്‌നി തന്റെ സുനനിലും പ്രബല സനദിലൂടെ നിവേദനം ചെയ്‌തതായും ഇബ്നു അബ്ബാസി(റ)ന്റെ ഹദീസ് ദാറഖുത്‌നിയും ഹാകിമും തുർമുദിയും നിവേദനം ചെയ്‌തതായും ഇമാം നവവി (റ) വിസ്‌തരിച്ചു കുറിച്ചിട്ടുണ്ട്‌.
وَأَمَّا حَدِيثُ أُمِّ سَلَمَةَ فَرَوَاهُ جَمَاعَةٌ مِنْ الثِّقَاتِ عَنْ ابْنِ جُرَيْجٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي مُلَيْكَةَ عَنْهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ " كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ يقطع قراءته بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله رب العالمين الرحمن الرحيم مالك يوم الدين "وفى رواية" كان النبي صلي الله تعالي عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقْرَأُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ يُقَطِّعُهَا حَرْفًا حَرْفًا " وَفِي رِوَايَةٍ " كَانَ النَّبِيُّ صلي الله تعالى عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إذَا قَرَأَ يَقْطَعُ قِرَاءَتَهُ آيَةً آية " رواه الحاكم فِي الْمُسْتَدْرَكِ وَابْنُ خُزَيْمَةَ وَالدَّارَقُطْنِيِّ وَقَالَ إسْنَادُهُ كلهم ثقات أو هو إسْنَادٌ صَحِيحٌ وَقَالَ الْحَاكِمُ فِي الْمُسْتَدْرَكِ هُوَ صَحِيحٌ عَلَى شَرْطِ البخارى وَمُسْلِمٍ وَرَوَاهُ عُمَرُ بْنُ هَارُونَ الْبَلْخِيُّ عَنْ ابْنِ جُرَيْجٍ عَنْ ابْنِ أَبِي مُلَيْكَةَ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ " قَرَأَ فِي الصَّلَاةِ بِسْمِ اللَّهِ الرحمن الرحيم فعدها آية الحمد لله رب العالمين آيتين الرحمن الرحيم ثلاث آيات مالك يوم الدين أَرْبَع آيَاتٍ وَقَالَ هَكَذَا إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نستعين وَجَمَعَ خَمْسَ أَصَابِعِهِ " قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ لَمَّا وَقَفَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى هَذِهِ الْمَقَاطِيعِ أُخْبِرَ عَنْهُ أَنَّهُ عِنْدَ كُلِّ مَقْطَعٍ آيَةٌ لِأَنَّهُ جَمَعَ عَلَيْهِ أَصَابِعَهُ فَبَعْضُ الرُّوَاةِ حِينَ حَدَّثَ بِهَذَا الْحَدِيثِ نَقَلَ ذلك زيادة في البيان وفى عُمَرَ بْنِ هَارُونَ هَذَا كَلَامٌ لِبَعْضِ الْحُفَّاظِ إلَّا أَنَّ حَدِيثَهُ أَخْرَجَهُ ابْنُ خُزَيْمَةَ فِي صَحِيحِهِ وَأَمَّا الزِّيَادَةُ الَّتِي فِي حَدِيثِهِ وَهِيَ قَوْلُهُ قَرَأَ فِي الصَّلَاةِ فَرَوَاهَا الطَّحَاوِيُّ مِنْ حَدِيثِ ابْنِ جُرَيْجٍ بِسَنَدِهِ وَذَكَرَ الرَّازِيّ لَهُ تأويلات ضَعِيفَةً أَبْطَلْتُهَا فِي الْكِتَابِ الطَّوِيلِ وَأَمَّا حَدِيثُ ابْنِ عَبَّاسٍ فَرَوَاهُ الدَّارَقُطْنِيّ فِي سُنَنِهِ وَالْحَاكِمُ في المستدرك باسنادهما عن سعيد بن جيير عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ " كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَجْهَرُ بِبَسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ " قَالَ الْحَاكِمُ هَذَا إسْنَادٌ صَحِيحٌ وَلَيْسَ لَهُ عِلَّةٌ وَأَخْرَجَ الدَّارَقُطْنِيّ حَدِيثَيْنِ كِلَاهُمَا عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ وَقَالَ فِي كُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا هَذَا إسْنَادٌ صَحِيحٌ لَيْسَ فِي رُوَاتِهِ مَجْرُوحٌ (أَحَدُهُمَا) أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ " جَهَرَ بِبَسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ " (وَالثَّانِي) " كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَفْتَتِحُ الصَّلَاةَ بِبَسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ " وَهَذَا الثَّانِي رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَقَالَ لَيْسَ إسْنَادُهُ بِذَاكَ قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ الْمَقْدِسِيُّ فَحَصَلَ لَنَا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ عِدَّةُ أَحَادِيثَ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ صَحَّحَهَا الْأَئِمَّةُ لَمْ يَذْكُرْ ابْنُ الْجَوْزِيِّ فِي التَّحْقِيقِ شَيْئًا مِنْهَا بَلْ ذَكَرَ حَدِيثًا رَوَاهُ عُمَرُ بْنُ حَفْصٍ الْمَكِّيُّ عَنْ ابْنِ جُرَيْجٍ عَنْ عَطَاءٍ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ " أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَمْ يَزُلْ يَجْهَرُ بِبَسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ فِي السُّورَتَيْنِ حَتَّى قُبِضَ " قَالَ ابْنُ الْجَوْزِيِّ وَعُمَرُ بْنُ حَفْصٍ أَجْمَعُوا عَلَى تَرْكِهِ وَلَيْسَ هَذَا بِإِنْصَافٍ وَلَا تَحْقِيقٍ فَإِنَّهُ يُوهِمُ أَنَّهُ لَيْسَ عَنْ ابْن عَبَّاسٍ فِي الْجَهْرِ سِوَى هَذَا الْحَدِيثِ الضَّعِيفِ ..... (المجموع شرح المهذب).
അപ്രകാരം അനസ്‌ (റ) പ്രസ്‌താവിച്ച ഹദീസും ഹാകിമും ദാറഖുത്‌നിയും മറ്റും നിവേദനം ചെയ്യുന്നു. അലി (റ) യുടെ ഹദീസും സമുറയുടെ ഹദീസും ദാറഖുത്‌നി നിവേദനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഈ ഹദീസുകളിലെല്ലാം നബി (സ) തങ്ങൾ നമസ്‌കാരത്തിൽ ബിസ്മി ഉറക്കെ ഓതിയിരുന്നതായി പ്രസ്‌തുത സ്വഹാബിമാർ വ്യക്തമായി പ്രസ്‌താവിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. (ശർഹുൽ മുഹദ്ദബ്‌ 3/346-351 നോക്കുക).
ചുരുക്കത്തിൽ ഫാതിഹ സൂറത്തിലെ മറ്റെല്ലാ ആയത്തുകളും പോലെ ബിസ്‌മിയും നമസ്‌കാരത്തിൽ ഉറക്കെ ഓതൽ സുന്നത്താണെന്ന ശാഫിഈ മദ്ഹബിന്റെ വീക്ഷണം പ്രബലവും പ്രമാണബദ്ധവുമാണ്‌. മറുപക്ഷത്തിന്റെ തെളിവുകൾ നമ്മുടെ ഇമാമുകൾ ഖണ്ഡിക്കുകയും അവരുടെ വാദഗതികൾക്കെല്ലാം മറുപടി നൽകുകയും ചെയ്‌'തിട്ടുണ്ട്‌.
- മൗലവി അബൂ സുഹൈൽ : നുസ്രത്തുൽ അനാം മാസിക.
No comments:
Post a Comment
ഉപദേശങ്ങളും അഭിപ്രായങ്ങളും വിട്ടേച്ചു പോകുക...